Vezirköprü ve kentleşme

Kent, bir yerleşme türü, yerel yönetime sahip yasal bir birim, çevresinde merkez oluşturan, toplama-dağıtma merkezi olan tarım dışı (sanayi – hizmet) faaliyetlerinin yoğunlaştığı ve tarımsal ile tarım dışı faaliyetlerin kontrol yeri ve bu bağlamda örgütlenme ve uzmanlaşma ile belirlenen yaşama sahip olan ve tercih edilen bir yerleşim türü olarak tanımlanır.
Kırsal yerlerin zamanla yoğunlaşması kentleşme süreci olarak tanımlanır. Türkiye’nin en önemli sorunlarından biri de kent nüfusunun artmasına rağmen kırsal toplumdan kentsel topluma geçememesidir.
Bu bağlamda yukarıda yazılan görüş; Vezirköprü’nün de tarihsel ve yönetimsel nedenlerle kentsel topluma yaklaşamamasının ilçenin aslında sorunlarının kaynağının nedeni olduğuna bir yanıt teşkil ediyor. Yani Vezirköprü’nün sorunu kırsal toplumdan kentsel toplum geçememesinden kaynaklanıyor.
Tarımda modernleşme 1950’den itibaren başlayıp Türkiye’de iç göç bu yıllarda hızlanmıştır. Sanayileşmedeki işçi istihdamı kırsaldan kente göçü cazip hale getirmiştir ve kentlerde nüfus patlamasına neden olmuştur. Bu patlama sonucunda Türkiye’de sosyo ekonomik, politik ve psikolojik dengeler değişmiştir. Vezirköprü’nün de nüfusunun artmasına rağmen düzgün kent yaşamı olmaması ve ilçedeki sorunların çözülememesi bu değişen dengelere bağlıdır.
Türkiye’deki 60 yıllık olgunlaşamamış ekonomik büyüme üretim araçlarını ve teknolojilerini kentlere uğramadan kırsal üretime gönderilmesi; onarılması olanaklı olmayan problemleri meydana getirmiştir. Vezirköprü’deki işsizlik, çarpık kentleşme, sanayileşememe, alt yapı, eğitim ve trafik sorunları bunların bir özetidir. Vezirköprü’nün yönetimsel ve şehirdeki yol-kanalizasyon, cadde-sokak altyapısı bu sorunlarla baş edememektedir.
İş bulma umuduyla kente göç eden aileler o illerde umduklarını bulamadıklarında düş kırıklığına uğramışlardır. İlçede yapılacak sosyal bir araştırma köyden kente göç eden ailelerin trajik hikayelerini bize tüm çıplaklığıyla gösterir.
Vezirköprü’de dinlediklerimiz, duyduklarımız hafızamızdaki bazı hikayeler bu trajedilerin de bir ifadesidir aslında.
Kentte barınma imkanı yoksa bu süreç gecekondulaşmaya yol açar. Bu durum ise sağlıksız, depreme dayanıksız, alt yapı ulaşım ve eğitime kadar sorunları beraberinde getirir. Son 40 yılda Vezirköprü çeperlerinde oluşan kentleşme bu sürecin Vezirköprü’deki bir iz düşümüdür. Vezirköprü’de son yıllarda yapılan sağlıklı apartmanlar hariç bu sorunların getirdiği zorlukları, sıkıntıları ilçe halkı hala çekmeye devam ediyor.
Türkiye’de olgunlaşmamış kentleşme; işsizlik, çevre, sektörler arası dengesizlik, bölgeler arası dengesizlik, deprem, konut, eğitim, trafik, çarpık kentleşme, kente uyum sorunu (kente göç ile gelenlerin sosyal kültürel yapısı ve kırsal alanda mevcut olan kültürlerin kent kültürüyle çatışması) ekonomik yetersizlik, eğitim düzeyinin düşüklüğü gibi sorunlarla devam ediyor.
Vezirköprü’de bu süreçlerden nasibini alarak yolcuğuna devam ediyor.
(Not: bu makalede 30 Mayıs 2024 tarihli Cumhuriyet Gazetesi’ndeki Çetin Düzce’nin makalesinden yararlanılmıştır.)